Τὸ 1919 ἕνας νεαρὸς δικηγόρος μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὴν Κρήτη τοποθετήθηκε ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν στὴν Ἁρμοστεία τῆς Σμύρνης. Ἐκεῖ γνώρισε τὴν μετέπειτα συζυγό του, ἡ οἰκογένεια τῆς ὁποίας καταγόταν ἀπὸ τὴν κοντινὴ στὴ Σμύρνη πόλη τοῦ Τσεσμέ. Μὲ τὴν κατάρρευση τοῦ Μικρασιατικοῦ Μετώπου τὸ 1922 ὅλοι μαζὶ διέφυγαν καὶ πέρασαν στὴ Χίο. Τὸ 1924 τὸ ζευγάρι παντρεύτηκε στὴ Χίο κι ἕνα χρόνο ἀργότερα γεννήθηκε ἐκεῖ ὁ πρῶτος τους γιός.
Ὅταν τὸ παιδὶ ἀρρώστησε, θυμᾶται ὅτι τοῦ ἔβαλαν κάτω ἀπὸ τὸ προσκέφαλό του μία εἰκόνα τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Τὴν εἶχαν βρεῖ, λένε, στὸ λιμάνι τῆς Χίου στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Ἡ εἰκόνα διασώθηκε καὶ ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ ἔφτασε στὴν οἰκογένεια τοῦ παιδιοῦ. Ὅταν αὐτὸ ἀρρώσταινε, θυμᾶται μέσα στὸν πυρετό του αὐτὴ τὴν εἰκόνα νὰ τὴν ἔχει κάτω ἀπὸ τὸ προσκέφαλό του. “Ἔκτοτε, σὲ κάθε ἀρρώστια, δὲν μ’ ἔσωζε οὔτε ὁ γιατρὸς οὔτε τὰ φάρμακα, ἀλλὰ ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ μὲ τὰ χρυσὰ φτερά του καὶ τὸ βλέμμα τὸ μελαγχολικό”.
Τὸ παιδὶ μεγάλωσε. Ἔγινε φημισμένος μουσικοσυνθέτης. Πρωταγωνίστησε σὲ σημαντικὰ γεγονότα τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς ἱστορίας, συμμετέχοντας σὲ ἰδεολογικοὺς χώρους ποὺ δὲν τὰ πήγαιναν καὶ πολὺ καλὰ μὲ τὶς εἰκόνες. Ὅμως ἐκεῖνος δὲν ἔπαψε ποτὲ νὰ κρατᾶ τὴν εἰκόνα τοῦ Ἀρχάγγελου καὶ νὰ τὴν ἔχει μέχρι τὸ τέλος τῆς ζωῆς του πάνω ἀπὸ τὸ τζάκι τοῦ σπιτιοῦ του.
Τὴ δεκαετία τοῦ ’90, ὅταν ἔβγαλε ἕναν κύκλο ἐννέα τραγουδιῶν στὴ μνήμη τῆς μάνας του ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴ Μικρασία, συμπεριέλαβε κι ἕνα τραγούδι, τοῦ ὁποίου τὰ λόγια τὰ ἔγραψε ὁ ἴδιος μαζὶ μὲ τὸν στιχουργὸ τῶν ὑπολοίπων τραγουδιῶν, στὸ ὁποῖο ἔδωσε τὸν τίτλο: Οἱ δρόμοι τοῦ Ἀρχάγγελου.
Χρυσὰ φτερὰ βυζαντινό μου βλέμμα
Ἀρχάγγελοι χορεύανε στὸ αἷμα,
κι ἕνα τραγούδι μέσα στὴ φωνή μου
μοῦ γύρευε μίαν ἔξοδο κινδύνου.
Χάλκινο τὸ τραγούδι μας στὸ στόμα,
τίποτε δὲν τὸ φίμωσε ἀκόμα.
Κι ὅταν ἦρθε ἡ ὥρα νὰ γράψει τὴν αὐτοβιογραφία του, ἔδωσε καὶ σὲ αὐτὴ τὸν ἴδιο τίτλο: Οἱ δρόμοι τοῦ Ἀρχάγγελου.
Μάλιστα τὸν συνόδευσε μὲ τὸ ἑξῆς σημείωμα:
“Μήπως, στὸ κάτω κάτω, εἴμαστε ἐμεῖς ποὺ διαλέγουμε τὰ μονοπάτια τῆς ζωῆς; Ὅλο καὶ κάποιος Ἀρχάγγελος μᾶς ὁδηγεῖ μὲ τὶς ἀόρατες φτεροῦγες του.’’
(Μίκης Θεοδωράκης, Οἱ δρόμοι τοῦ Ἀρχάγγελου, Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, 2009).